فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 6، شماره 1، بهار 92 ، شماره پی در پی 19

جناس در غزل شهریار

صفحه (0 - 0)
اسماعیل تاج‌بخش،احسان سعیدی ‌نیا
تاریخ دریافت مقاله :
تاریخ پذیرش قطعی مقاله :

چکیده
غزل شهریار غزلی سنتی است همراه بابرخی ابتکارات در حوزه زبانی، ادبی یا فکری. سؤال اصلی پژوهش این است که نوآوریهای شهریار در حوزه زبان و استفاده از واژههای عامیانه و نو در شعر، با آرایه لفظی جناس چگونه بوده است؟ از این رو در این پژوهش نوآوریهای شهریار در آرایه جناس بررسی شده. به این منظور تمامی جناسهای موجود در غزل او بصورت آماری مطالعه شدهاست. نتایج نشان میدهد نزدیک به یکچهارم جناسهای غزل شهریار، همان جناسهای تکراری و کلیشهشده غزل سبک عراقی است که در این بخش شاعر ابتکاری نداشتهاست. در بخشی دیگر با همنشینی تازهای از واژههای کهنِ غزلِ سبک عراقی، جناسهایی نو و مبتکرانه بوجود آمده اند. همچنین او به کمک واژههای عامیانه و نو و گاه با همنشینی آنها با واژههای دیرینه جناسهایی نو آفریدهاست. بخش دیگری از خلاقیت شاعر، محدود نماندن به انواع سنتی جناس است.او جناسهایی خلق میکند که در دستهبندیهای علم بدیع نمیگنجد اما نمیتوان از زیبایی و تأثیرگذاری آن چشم پوشید. یکی دیگر از ابتکارات شهریار، ترکیب جناس با آرایههای تکرار و واجآرایی(نغمه حروف) است که زیباییهای حاصل از تکرار واجها را مضاعف کردهاست. همچنین او با نزدیک کردن واژههای جناس در یک بیت، تأثیر موسیقایی آن را میافزاید. بررسی آماری نشان میدهد در بیش ازهفتاد و پنج درصد جناسهای غزلیات شهریار، نوعی ابتکار و خلاقیت وجود دارد و نوآوریهای او در جناس چشمگیر است و میتوان آن را ویژگی سبکی غزل او دانست.

کلمات کلیدی
جناس , غزل , شهریار , تکرار , واج‌آرایی